DE EERSTE NAUTA’S EN HUN NAAM
De oudste vermelding die van een Nauta die ik in Nederland gevonden heb, betreft een zekere Goswinus Nauta. Deze wordt genoemd in een oorkonde van 1240 in Doetinchem. (OGZ 4a “Goswinus Nauta, denarios de area” oorkonde 1240 Doetinchem).
Dan volgen er tussen 1264 en 1356 een drietal Nauta’s die genoemd worden in de archieven van het Kapittel van Sint Servaas te Maastricht.
Daarna volgt Johannes Nauta, Vicaris van de kerk te Deventer. Deze wordt drie maal genoemd in de cameraarsrekeningen. Op 3 oktober 1381 wordt Johannes Nauta genoemd als getuige bij een verklaring van de pauselijk en keizerlijke notaris Ingrammus Domer van het Bisdom Utrecht. Hierin verklaart de boer Bernardus van de Haghe, die door de officiaal van Deventer in de ban is gedaan, dat hij zijn novale tienden (belasting) zelf heeft gehouden maar deze alsnog zal afdragen, hetgeen in deze notariële akte is vastgelegd.
Dit betekent dat de naam Nauta al ruim voor de middeleeuwen in Nederland gebruikt werd en niet pas bij de invoering van de Burgerlijke Stand in 1812 is ontstaan.
Van de naam Nauta zijn de volgende verklaringen bekend:
- De meest bekende verklaring wordt gevonden in de Latijnse benaming voor “schipper”, “varen” en “navigeren”. Ondanks deze verwijzing ben ik, afgezien van enkele beurtschippers, amper zeevaarders of verwijzingen daartoe tegengekomen. Verbastering tot Nata levert de Latijnse betekenis op van “geboren” en “afkomstig van”.
- Een tweede verklaring wordt gevonden in een oud Germaanse naam Nout. De zoon van Nout wordt Nouts genoemd, wat later verworden is tot Nauta.
- Een derde verklaring is niet formeel erkend maar wel leuk gevonden door Jan Leemburg te Leusden.
De verklaring van de herkomst van de naam is van hemzelf… en eigenlijk een geintje. “De Leeuwarder Nauta’s hebben hun familienaam waarschijnlijk ontleend aan “Het Nauw” in Leeuwarden, waarschijnlijk omdat ze daar woonden. Ze gingen dan op z’n Fries gezegd “nei it Nauw ta” als ze naar huis gingen. Ook in Franeker en Harlingen waren straten/grachten die “Het Nauw” werd genoemd. Maar als je er over nadenkt, het is wel opvallend dat de naam Nauta zo vaak opduikt in juist die plaatsen waar straatjes/grachten zijn of waren die Het Nauw heten. Ik denk echter dat een wetenschappelijk beter onderbouwde uitleg is te vinden in de Friese vorming van familienamen. Als voorbeelden de namen Stienstra/Steenstra en Feenstra/Veenstra die in mijn familie voorkomen. De uitgang -stra is een verkorting van het oud-Friese woord “sittera” dat “wonend te” of “afkomstig van” betekent. Stienstra/Steenstra betekent “afkomstig van Stiens” en “Feenstra/Veenstra” betekent “afkomstig van Veenwouden”. De naam Nauta is volgens mij de ultieme samentrekking van “Nauw sittera” oftewel “afkomstig van/uit Het Nauw”. - Een vierde suggestie komt van Robert Nauta
Just recently my 10 year old son has been asking a lot of questions about the NAUTA family. So I started again my quest. Funnily enough another explanation for the origin of the name that you might have overlooked is that in Finland Bovine (cow farmers) are called Nauta. So in my logic and knowing that Friesland is also known for its milk and cows plus the fact that the name Finland and Friesland are very similar, got me to wonder could it be that the Nauta name has its origins in Finland rather than from the Latin word “sailor” specially since why a latin name in north Holland?? could it be that Finnish cow farmers settled in Northern Holland calling it Fiesland rather than Finland and then where respectully called Nauta as in Cow Farmers?
Food for thought.